Çocuklar Ölümü Ne Zaman Anlamaya Başlar?

Çocukların ölüm kavramını anlamaları yaşlarına göre değişir:

0-3 yaş: Çocuklar ölümün anlamını bilmezler. Ancak kaybettikleri kişiyi görememekten kaynaklı huzursuzluk hissedebilirler.

4-5 yaş: Ölümü geri dönüşü olan bir durum gibi algılarlar. “Neden geri gelmiyor?” veya “Doktora götürüp iyileştirelim” gibi sorular sorabilirler.

6-7 yaş: Ölümün geri dönüşü olmadığını anlamaya başlarlar. Ancak ölümün nedenlerini tam olarak kavrayamayabilirler.

10 yaş ve sonrası: Çocuklar, ölümün hayatın bir parçası olduğunu ve ölen bir canlının geri gelmeyeceğini net bir şekilde anlarlar.

Çocuklara Ölümü Anlatırken Nelere Dikkat Edilmeli?

Çocuğun yaşı ve duygusal durumu göz önünde bulundurularak ölüm hakkında konuşmak gerekir. Dikkat edilmesi gereken bazı önemli noktalara bakalım;

Net ve Basit Bir Dil Kullanın: Dolaylı ifadeler kafa karışıklığı yaratabilir.

• Yanlış: “O çok uzun bir yolculuğa çıktı.”

• Doğru: “Ölmek bir insanın hayatının sonlanmasıdır. (Yaşam döngüsünden bahsedebilirsiniz.) Bedeni artık hareket edemiyor. Bu yüzden onu artık göremeyeceğiz.”

Hastalık ve Ölüm Bağlantısını Doğru Kurun: Ölümü “hastalık”la bağdaştırırken dikkatli olun. Çocuğa, her hastalığın ölümle sonuçlanmadığını mutlaka belirtin. Örneğin, “Bazen insanlar çok ağır hastalanır ya da iyileşemeyecek kadar zarar görür ve bu onların ölümüne sebep olabilir” diyebilirsiniz.

Somut Örnekler Verin: Çocuğun anlamasına yardımcı olmak için canlıların yaşam döngüsünü örnekleyebilirsiniz.

“Her canlı doğar, büyür ve bir gün yaşamı sona erer. Bu, çiçekler, hayvanlar ve insanlar için geçerlidir.”
Birlikte bir çiçeğin yaşamını resmetmek ya da bir bitkinin nasıl büyüdüğünü konuşmak faydalı olabilir.

Karmaşık Kavramlardan Kaçının: Ölümü ödül ya da ceza gibi göstermeyin. Bu, çocuğun suçluluk hissetmesine veya korkular geliştirmesine neden olabilir.

Çocuklar Hangi Soruları Sorabilir ve Nasıl Cevap Vermeliyiz?

Çocuklar ölümle ilgili kafa karışıklıklarını gidermek için birçok soru sorabilir. Yaygın olarak sordukları sorulara ve cevap örneklerine bakalım;

“Ölen kişi nereye gitti?”

Açıklama: Çocuğun yaşına uygun şekilde, yaşam döngüsünden bahsedebilirsiniz. Örneğin, “O artık aramızda değil. Ancak onunla geçirdiğimiz güzel anılar hep bizimle olacak.”

“Biz de ölecek miyiz?”

Açıklama: Ölümün yaşamın bir parçası olduğunu ama bunun genellikle çok uzun bir zaman sonra gerçekleştiğini şimdi endişelenmesi gereken bir durum olmadığını anlatın. ’’Hepimizin birlikte uzun bir zaman geçireceğini, güzel anılar biriktireceğimizi düşünüyorum.”diyebilirsiniz.

“O kişi neden öldü?”

Açıklama: Ölümün farklı sebepleri olabileceğini ama bunun kişisel bir hata ya da kötü bir durum olmadığını vurgulayın. “Büyükbaban çok yaşlıydı ve bedeni artık çalışmayı durdurdu” gibi bir açıklama uygun olabilir.

“O da beni özleyecek mi?”

Açıklama: Çocuklara ölen kişinin artık duyguları hissetmeyeceğini ama sevdiğiniz kişiyi anarak onunla bağ kurabileceğinizi söyleyebilirsiniz. “O artık hissetmiyor ama biz onu düşündüğümüzde ve güzel anılarımızı hatırladığımızda ona kendimizi yakın hissedebiliriz.”

Ölüm Haberi Verirken Nelere Dikkat Edilmeli?

Haber Ertelenmemeli: Çocuğa haber, en kısa sürede açıklanmalı. Durumun gizlenmesi, çocuğun başka kişilerden öğrenmesine ya da durumu hissetmesine neden olabilir. Bu da yetişkinlere karşı güven kaybı yaratır ve kaygı duygusunu artırabilir.

Çocuğun Yanında Olun: Haberi duygusal anlamda çocuğa en yakın kişi vermelidir. Konuşma sırasında sakin ve güvenli bir ortamda olmanız daha iyidir. Çocuğun kendini yalnız hissetmemesi için ona sevginizi hissettirin.

Çocuğun Ruh Sağlığını Olumsuz Etkileyecek Mesajlardan Kaçının

Ölümle ilgili çocuğa yanlış mesajlar verilmemesi gerekir. Özellikle şu tür ifadelerden kaçının:

• “Ölen kişi derin bir uykuya daldı.”

• “Ölüm bir ceza.”

• “Bir şey yaptığı için öldü.”

• “Ölenle ölünmüyor.”

Bu tür ifadeler çocukların korkular geliştirmesine ya da kendilerini suçlu hissetmesine neden olabilir.

Çocukların Yas Sürecine Destek Olun

Birlikte Yas Tutun: Çocuğu bu süreçte aileden uzaklaştırmak yerine yas sürecine dahil edin. Paylaşmak iyi gelecektir. Ancak okul öncesi dönemi çocuğun cenaze gibi ağır duygusal ortamların dışında tutulması daha iyi olacaktır.

Duygularına Saygı Duyun: Çocuğun duygularını ifade etmesine izin verin. Ağlamak, üzülmek, öfkelenmek ya da susmak gibi farklı tepkiler verebilir. Bu süreçte çocuğa karşı anlayışlı olun ve destek verin. Bir yakını kaybeden çocuk, duygularını oyunlarla, resimlerle ya da sorularla ifade etmeye çalışabilir. Bu süreçte çocuğu dikkatle gözlemleyin ve duygularını paylaşmasına yardımcı olun.

Çocuklarla ölüm hakkında konuşmak kolay olmayabilir, yetişkinler tarafından çocukların kaygısını tamamen yok etmek de beklenemez ancak bu süreçte dürüst, açık ve şefkatli bir yaklaşım, onların durumu anlamasına ve duygusal olarak daha güçlü hissetmesine yardımcı olacaktır. Çocukların sorularına her zaman sabırla cevap verin ve duygularını paylaşmaları için onlara alan tanıyın. Bu süreçte ihtiyacı olan tüm zamanın onun olduğunu bilsin. Sizin desteğiniz onların bu zor durumu daha kolay atlatmalarını sağlayacaktır.

Bu süreci iyi bir şekilde anlatan kitaplardan yararlanabilirsiniz. Birkaç öneriyi buraya bırakıyorum. 

“Evcil Hayvanımla Vedalaşıyorum”,

“Çok Sevdiğim Bir Yakınımı Kaybettim”, 

“Büyük Babam Nasıl Biriydi?”.